ZAMAN VE ZAMANIN NİTELİĞİ

Bu yazı çok geç kaldı .

Geçen "Deja vu" filmini seyrettim. Biliyorsunuz bu filmde kafayı kırmış bir arkadaş denizcilerin içinde bulunduğu bir feribotu havaya uçurur yüzlerce kişi ölür. Kahramanımız (Denzel Washington) ATP ajanıdır. Hükümet , gizli bir program geliştirmiştir, Kar Beyazı. Bu program sayesinde olay gününün dört gün öncesine gidilebilmekte ve üç boyutlu olarak mekanın içinde gezinilebilmektedir. Kahramanımız sorar, onlar (yani o anda görünen insanlar ) canlı mı ? Cevap evetttir. Kahramanımız alete biner ve olayı önlemek için olay gününe  ışınlanır.

Bu burada dursun İsmail Kılıçarslan'ın tabiriyle.

Zaman denilen şey bugün insan aklı tarafından algılanamamaktadır. Etkisini gözlemliyoruz ama ne olduğunu açıkça bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey zaman mekanın ayrılmaz bir parçası. Bunu da algılamak aslında çok zordur. Bizim bir arkadaşın ,elektriğin ne olduğunu sorması gibi. Bilincimizin olduğunu da biliyoruz ama ne olduğu konusunda hiç bir fikrimiz yok. Zamanda böyle bir şey, içindeyiz ama dışındaymış gibi gözlem yapabiliyoruz. Büyük yazar Tanpınar'ın eşsiz şiirinde ifade ettiği gibi ; ne içindeyiz zamanın ne de büsbütün dışında . 

Kadim bir soru var ; şu anda olan şey nedir? Biz bir filmin bir yerinde miyiz yoksa her saniye evren yeniden mi yaratılıyor ? Bir dakika sonra bütün bu evrenin var olacağını bize gösteren bir delil var mı ? Yoksa bu sadece bir beklenti mi ? Falcılar mesela geleceği nasıl görüyor ya da duru görücüler ? Aklınızı uçuracak çalışmalar var bu konuda . Beni çok etkileyen birinden bahsedeceğim.

Stefan Ossowiecki. Polonya asıllı bir Rus. Dünyanın gördüğü en yetenekli duru görücülerden birisi. Warşowa Üniversitesinden etnolog Stanislaw Poniatowski ,Ossowiecki'inin yeteneklerini duyunca kendisi ile sayısız çalışma yaptı. Öylesine yetenekliydi ki bilim insanlarının tarihi objeleri tarihlendirmede ve sınıflamada yaptıkları hataları bile düzeltiyordu. Ossowiecki sakince oturuyor transa geçiyor ve elinde tuttuğu objenin kullanıldığı döneme daha da şaşrtıcı olan onu kullanan kişinin hayatının içine üç boyutlu olarak giriveriyordu. Film seyreder gibiden daha öte bir şey. Aynen filmdeki program gibi o anın içinde dolaşabiliyordu. Yaptığı tanımlamalar ve anlattığı şeyler inanılmazdı. Giydikleri elbiseleri ayrıntılı olarak tasvir ediyor, günlük hayatlarının içine giriyor mesela bir seansta eski mısır (firavunlar dönemi) prenslerinden birinin kızının hayatını ölüp mumyalanma safhasına kadar ayrıntıları ile anlatmıştı. Kadının göz renginden kocasının saç örgülerinin şekline kadar. Kadın çocuk doğururken ölüyordu. 

Ossowiecki neyi görüyordu ? Geçip gitmiş bir anın  içine nasıl girebiliyordu? Yaşanan her şey geçmiş dediğimiz şey bir yerlerde kayıtlı olarak (tabiki kayıtlı olarak duruyorda buna biz nasıl erişebiliyoruz) duruyor mu? Elbette Ossowiecki o anın gerçekliğine giremiyor filmde olduğu gibi geçmiş gidilebilen ancak dokunulamayan bir şey gibi sanki. Mesela ben Bayer Leverkusen-Hertha Berlin maçının 4-2 biteceğini nasıl bildim ? Bilmiyorum .. İzmir'in rahmetli belediye başkanının (Ahmet Priştina) seçildikten çok kısa süre sonra öleceğini nasıl hissettim. O an yanımda iki arkadaş vardı ve Ahmet Priştina seçimleri kazanmış tvde konuşma yapıyordu sene 2004. Arkadaşıma dönüp " seviniyor seçimi kazandım diye ama ölecek bu yakında " dedim. Benimki duru görü değil ve istediğim an harekete geçiremiyorum. 

Ossowiecki'nin yeteneği tartışılmaz.. 

Daha önce yazdım ama yeri gelmişken tekrar edeyim. Bizim köyde bir abimiz var bu eskilerin yıldızname dediği bugün astrolojik harita denilen şeyin uzmanıydı. Bir gün abisinin haritasına bakarken onun 33 yaşında silahla vurularak öleceğini gördü. Abisine giderek abi dedi durum böyle böyle 33 yaşına geldiğinde penceresi olmayan bir odaya yerleş ve o sene bitene kadar hiç dışarı çıkma . Ama abisi onu dinlemedi ve 33 yaşında bir düğünde belindeki silahtan çıkan mermiyle vuruldu ve öldü. 

Şimdi gel de işin içinden çık. 

Soru ortada duruyor biz bir filmin belirli bir dakikasında mıyız yoksa film hala çekiliyor mu?

Ve asıl soru ; gördüğümüz geleceği değiştirebilir miyiz ? Değiştirdiğimizde gelecek ile ilgili hazırda olan başka bir senaryo mu devreye girmektedir ?

(Bu soruya teorik cevaplar veriliyor kuantum fizikçiler tarafından. Biraz araştırırsanız bilincinizi ve rüyalarınızı farklı bir gözle görmeye başlayacaksınız. Rüyalar çok mühim.)